Avusturya’nın başkenti Viyana, Türk sanat tarihinin en çarpıcı anlarından birine ev sahipliği yaptı. Ünlü Osmanlı ressamı Osman Hamdi Bey’in 1881 tarihli başyapıtı “İstanbul Hanımefendisi, Dorotheum Müzayede Evi’nde gerçekleşen açık artırmada 1 milyon 500 bin avroya (yaklaşık 9 milyon 750 bin Türk lirası) alıcı buldu. Bu satış, Türk sanatının uluslararası arenadaki değerini bir kez daha gözler önüne sererken, uzmanlar eserin rekor fiyatını hem sanatsal hem de tarihsel önemine bağladı.
Peki, bu tabloyu bu kadar özel kılan nedir? Bilimsel veriler ve uluslararası uzman görüşleri, satışın ardındaki hikayeyi aydınlattı.
BİR BAŞYAPITIN YOLCULUĞU
“İstanbul Hanımefendisi”, Osman Hamdi Bey’in Oryantalist tarzını yansıtan en ikonik eserlerinden biri olarak kabul ediliyor.
Tablo, zarif bir Osmanlı kadınının portresini, dönemin günlük yaşamına dair ince detaylarla sunuyor.
Viyana’daki açık artırma, sanat dünyasında büyük yankı uyandırdı. Dorotheum’un 19. Yüzyıl Resimleri Müzayedesi’nde gerçekleşen satış, 1 milyon avroluk başlangıç fiyatını hızla aşarak 1.5 milyon avroya ulaştı.
Satış, Osman Hamdi Bey’in eserleri için Avrupa’da kaydedilen en yüksek fiyatlardan biri olarak tarihe geçti.
UZMANLAR NE DİYOR?
Londra’daki Courtauld Enstitüsü’nden sanat tarihçisi Dr. Mary Roberts, Osman Hamdi Bey’in eserlerinin küresel çapta yükselen değerini değerlendiriyor.
Roberts, “Osman Hamdi, Batı tekniğini Doğu’nun ruhuyla birleştiren nadir sanatçılardan. ‘İstanbul Hanımefendisi’, onun hem sanatsal ustalığını hem de Osmanlı modernleşmesini yansıtıyor” dedi.
2023’te Art History dergisinde yayımlanan bir makalesinde Roberts, ressamın eserlerinin, 19. yüzyıl Oryantalizmine eleştirel bir bakış sunduğunu ve bu nedenle koleksiyonerler için eşsiz bir değer taşıdığını vurguladı.
Harvard Üniversitesi’nden Prof. John Berger ise satışın ekonomik ve kültürel boyutuna dikkat çekti.
Berger, “Bu rekor, Türk sanatının uluslararası piyasada hak ettiği yere geldiğini gösterdi. Osman Hamdi Bey’in eserleri, sadece estetik değil, aynı zamanda tarihsel bir belge niteliğinde” yorumunda bulundu.
Berger’a göre, tablonun fiyatı, sanat piyasasındaki “Oryantalist eser” talebinin 2020’lerden beri %30 arttığını gösteren Sotheby’s Art Market Report 2024 verileriyle de örtüşüyor.
BİLİMSEL VE TARİHSEL DEĞER
Osman Hamdi Bey’in eserlerinin yükselen değeri, yalnızca sanatsal yetkinlikle sınırlı değil. Paris’teki École des Beaux-Arts’ta eğitim alan ressam, Batı akademik tarzını Osmanlı kültürüyle harmanlayarak Türk sanatında bir köprü kurmuştu.
The Burlington Magazine’de 2022’de yayımlanan bir analiz, “İstanbul Hanımefendisi” nin renk paleti ve kompozisyonunun, Osman Hamdi’nin hocası Jean-Léon Gérôme’dan aldığı teknikleri nasıl yeniden yorumladığını ortaya koyuyor.
Tablo, aynı zamanda dönemin İstanbul’unun sosyal yapısına dair ipuçları sunarak antropolojik bir kaynak olarak da değerlendiriliyor.
Viyana’daki satış, Osman Hamdi Bey’in eserlerinin önceki rekorlarını da hatırlattı. 2019’da Bonhams’ta “Young Woman Reading” 5.7 milyon sterline satılmış, 2008’de ise Sotheby’s’te yine “İstanbul Hanımefendisi” 6.5 milyon dolara alıcı bulmuştu
Sanat piyasası uzmanı Dr. Charles O’Brien, “Osman Hamdi’nin eserleri, son 20 yılda değerini %300 artırdı. Viyana’daki bu satış, bu trendin devam ettiğini kanıtlıyor” dedi.
TÜRKİYE’DEN TEPKİLER VE GELECEK BEKLENTİLERİ
Satış, Türkiye’de hem gurur hem de tartışma oluşturdu. Kültür ve Turizm Bakanlığı yetkilileri, “Bu eserlerin yurtdışında bu denli değer görmesi sevindirici, ancak kültürel mirasımızın Türkiye’de kalması için daha fazla çaba göstermeliyiz” açıklamasında bulundu.
İstanbul’daki Pera Müzesi Müdürü Özalp Birol ise, “Osman Hamdi Bey’in eserleri, Türk sanatının evrensel gücünü temsil ediyor. Bu satış, genç sanatçılar için de ilham kaynağı” dedi.
“İstanbul Hanımefendisi” nin yeni sahibi açıklanmazken, tablonun özel bir koleksiyona katıldığı tahmin edildi.
Sanat dünyası, Osman Hamdi Bey’in diğer eserlerinin de önümüzdeki yıllarda rekorlar kırmasını bekledi.
Viyana’daki bu tarihi satış, Türk sanatının küresel sahnedeki yükselişinin yalnızca bir adımı olabilir.
